Na początku swojej drogi zawodowej mało kto zastanawia się czy raczej aktywnie działa w celu zabezpieczenia środków na poczet przyszłej emerytury. Im później tym trudniej lub już nawet niemożliwe jest zgromadzenie środków potrzebnych na otrzymywanie świadczenia godnej wysokości.

Jako przyszli emeryci pokładamy zaufanie w państwie, że zgodnie z obowiązującym w Polsce systemem repartycyjnym przyszłe pokolenia płacąc składki będą finansować emerytury. Jednak w obliczu zmian demograficznych, perspektywa staje się coraz bardziej pesymistyczna.

Emerytury a dane demograficzne 

System repartycyjny był rozwiązaniem idealnym w momencie jego wprowadzania i rozpowszechniania w wielu państwach. Wówczas liczba osób w wieku pracującym znacząco przewyższała inne grupy wiekowe. Osoby pracujące, odprowadzające składki emerytalne do ZUS-u zapełniały sobie udokumentowanie lat pracy. Równocześnie finansowały świadczenia dla osób w wieku poprodukcyjnym.

Jednak przyrost naturalny maleje. Rozpowszechnił się model 2+1. Oczekiwana długość życia, dzięki rozwojowi medycyny i poprawie jakości życia, wydłuża się. Powoduje to, że już teraz grupa osób w wieku poprodukcyjnym stanowi znaczące obciążenie finansowe dla młodszych pokoleń. A za kilkadziesiąt lat sytuacja będzie się jedynie pogarszać.

Konieczna jest reforma. W innym przypadku pozostaniemy z możliwościami jedynie albo drastycznego obniżenia wysokości świadczenia emerytalnego albo koniecznością drastycznego podniesienia składki. Rozważany jest pomysł emerytury obywatelskiej, która już teraz funkcjonuje w kilku krajach, takich jak np. Kanada.

Emerytura obywatelska 

Zgodnie z definicją emerytura obywatelska to świadczenie socjalne o stałej wysokości, uniwersalne i bezwarunkowe. Każdy obywatel, niezależnie od jakiegokolwiek czynnika, po osiągnięciu ustalonego wieku otrzymuje określoną kwotę świadczenia. Aby podkreślić te informacje – wszyscy tyle samo, nie ma znaczenia liczba przepracowanych lat czy uzyskiwany dochód.

Jest to rozwiązanie obejmujące wszystkich. Rozważane ze względu na postępująca automatyzację pracy, z czym związane jest powolne zanikanie pewnych zawodów. Proces ten będzie w Polsce widoczny w ciągu najbliższych kilku czy kilkunastu lat. Ponadto rządy starają się przeciwdziałać występowaniu przerażająco niskich świadczeń, jakie otrzymują emeryci.

Emerytura obywatelska w swoim założeniu ma być wyższa niż obecnie występujące w Polsce emerytury głodowe. Wysokość emerytury obywatelskiej ma pozwalać na zapewnienie godnego poziomu życia, ale z uwagi na ograniczenia budżetowe i konieczność pobierania tych środków z innych obszarów, ma ona w założeniu nie przekraczać minimalnej pensji.

Nowe propozycje świadczeń

W kilku krajach europejskich prowadzone są eksperymenty polegające na wprowadzaniu na czas określony dla konkretnej wybranej grupy świadczenia działającego na podobnej zasadzie, czyli dochodu podstawowego. Jednak takie eksperymenty nie dotyczą jeszcze systemów emerytalnych.

Emerytura obywatelska wprowadzana jest jako jeden z filarów systemu emerytalnego. Nie jako jedyna forma uzyskiwanego świadczenia. Kanada jest uważana za jeden z krajów, w których system działa bardzo dobrze i gdzie honorowane są potrzeby wszystkich obywateli.

Jak to wygląda w Kanadzie?

Kanadyjski system emerytalny składa się z 3 filarów. Pierwszy z nich stanowi emerytura obywatelska gwarantowana wszystkim niezależnie od uzyskiwanych dochodów z pracy. Pozwala ona na zapewnienie podstawowych warunków bytowych najbiedniejszym. Jednocześnie nie zniechęcając aktywnych zawodowo do porzucenia pracy. Drugi filar natomiast działa bardzo podobnie jak polski ZUS, gdzie pracujące osoby uiszczają składki.

To co znacząco wyróżnia Kanadę to rozbudowany, precyzyjnie skonstruowany 3 filar, który zapewnia możliwość bezpiecznego oraz pewnego oszczędzania i inwestowania środków na poczet przyszłej emerytury. Kanadyjskie społeczeństwo cechuje wysoki poziom zaufania do instytucji państwowych. Dzięki takiemu systemowi Kanada osiąga jedne z najniższych wskaźników ubóstwa wśród emerytów.

Emerytura obywatelska w Polsce? 

Uniwersalny charakter świadczenia pozwala rządowi na zminimalizowanie kosztów administracyjnych jego przyznawania. W pewnym stopniu obecne świadczenia socjalne, wydatki ponoszone na pomoc społeczną, z których korzystać mogą emeryci zostałoby przeniesione na jednostki.

Odpowiedzialność z rządu przeniesiona zostałaby na emerytów, skoro uzyskiwaliby świadczenie bezwarunkowe. Uniwersalny charakter pozbawia możliwości tworzenia świadczeń celowych albo skierowanych do konkretnych grup wymagających pomocy.

Przykładem takiego świadczenia obecnego w polskim systemie jest emerytura honorowa, wypłacana każdemu po ukończeniu 100 lat. Kluczowe znaczenie w tej dyskusji ma kwestia finansowania. Na ile możliwe jest przeniesienie środków z innych obszarów budżetu państwa na rzecz emerytury obywatelskiej. A na ile konieczne jest podniesienie obowiązujących podatków czy składek. Na obecnym etapie kluczowe jest budowanie świadomości, skuteczne zachęcanie do oszczędzania i inwestowania. Także traktowanie emerytury obywatelskiej jako możliwego dodatku, a nie podstawy.